PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ LOÃNG XƯƠNG

Tại Bệnh viện Y học cổ truyền Tiền Giang

(Ban hành kèm theo QĐ số  163/QĐ-YHCT ngày  10/7/2020

của Giám Đốc BV YHCT Tiền Giang)

I. THEO Y HỌC HIỆN ĐẠI

1. Định nghĩa

Loãng xương là một rối loạn chuyển hóa của bộ xương gây tổn thương sức mạnh của xương đưa đến tăng nguy cơ gãy xương. Sức mạnh của xương bao gồm cả về khối lượng và chất lượng của xương.

2. Nguyên nhân

• Loãng xương người già

+ Mất cân bằng hormon sinh dục

+ Giảm hấp thu canxi ở ruột à canxi máu thấp

+ Lão hóa các tế bào tạo xương

• Loãng xương sau mãn kinh
• Loãng xương thứ phát: khi có thêm một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ dưới đây:

+ Kém phát triển thể chất khi còn nhỏ: còi xương, suy dinh dưỡng,...

+ Tiền sử gia đình có cha, mẹ bị loãng xương hoặc gãy xương.

+ Ít hoạt động thể lực.

+ Thói quen dùng nhiều rượu, bia, thuốc lá,...

+ Bị một số bệnh: thiểu năng tuyến sinh dục nam và nữ( mãn kinh sớm, thiểu năng tinh hoàn...), bệnh nội tiết: cường giáp, ...

+ Do thận: suy thận mạn,...

+Sử dụng thuốc dài hạn: thuốc chống động kinh, kháng viêm Corticosteroid,...

3. Chẩn đoán

Tiêu chuẩn chẩn đoán:

Tiêu chuẩn chẩn đoán Loãng xương của Tổ chức y tế Thế giới (WHO) năm 1994, đo mật độ xương tại cột sống thắt lưng và cổ xương đùi theo phương pháp DXA:

• Xương bình thường: T core từ -1 SD trở lên
• Thiếu xương: T core dưới -1 SD đến -2,5 SD
• Loãng xương: T core dưới 2,5 SD
• Loãng xương nặng: T core dưới -2,5 SD kèm tiền sử hoặc hiện tại có gãy xương.

* Trường hợp không có điều kiện đo mật độ loãng xương:

-  Đo mật độ xương bằng phương pháp siêu âm.

-  Có thể chẩn đoán xác định loãng xương khi đã có biến chứng gãy xương dựa vào triệu chứng lâm sàng và X-quang: đau xương, đau lưng, gãy xương sau chấn thương nhẹ, tuổi cao,...

4.   Cận lâm sàng

- CTM, Đường huyết đói, Cholesterol TP, Triglyceride, HDL_c, LDL_c, AST, ALT, Creatinine, BUN,…

- Tổng phân tích nước tiểu.

- Điện tim thường, Siêu âm bụng tổng quát, X-quang tim phổi…

* Tùy tình hình thực tế trên lâm sàng, Bác sĩ có thể chỉ định cận lâm sàng để đánh giá các yếu tố nguy cơ trên bệnh nhân.

II. THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN

1. Quan niệm

Thuộc phạm vi chứng Hư lao

2. Nguyên nhân:

• Bẩm sinh không đầy đủ: khi thụ thai, do cha mẹ tuổi lớn, sức yếu, tinh huyết kém, hoặc khi mang thai không điều dưỡng giữ gìn, sự dinh dưỡng cho thai nhi kém.
• Lao thương quá độ: làm việc phải đứng lâu và nhiều, gắng sức, mang nặng quá, ngồi lâu chỗ đất ẩm ướt.
• Dinh dưỡng không đầy đủ.

3. Các thể lâm sàng:
   1. Khí huyết hư

-   Đau nhức vùng cột sống thắt lưng, cột sống cổ, khớp gối…

-   Mệt mỏi, uể oải thường xuyên, ăn ngủ kém, ngại nói, thích nằm, chóng mặt, sắc mặt nhợt nhạt, rối loạn kinh nguyệt.

-   Lưỡi nhợt, rêu trắng. Mạch trầm nhược.

3.2 Thận âm hư

-   Đau nhức vùng cột sống thắt lưng, cột sống cổ, khớp gối…

-   Sốt hâm hấp về chiều, đau mỏi lưng âm ỉ, cảm giác nóng trong người, thỉnh thoảng có cơn nóng phừng mặt, ngũ tâm phiền nhiệt, đạo hãn.

-   Lưỡi đỏ, rêu vàng. Mạch trầm tế sác.

3.3 Thận khí hư

-   Đau nhức vùng cột sống thắt lưng, cột sống cổ, khớp gối…

-   Người mệt mỏi, ớn lạnh, tay chân lạnh, tự hãn, ngũ canh tả.

-   Lưỡi nhợt, rêu trắng. Mạch trầm nhược.

III. ĐIỀU TRỊ

1. Theo Y học hiện đại

1.1. Dùng thuốc

• Thuốc kháng viêm không steroids.
• Thuốc giảm đau.

1.2. Phương pháp không dùng thuốc

• Chế độ ăn uống: thức ăn giàu canxi từ 1.000-1.500mg hàng ngày, tránh yếu tố nguy cơ: rượu, thuốc lá,...tránh thừa cân, thiếu cân.
• Chế độ sinh hoạt: tăng cường vận động, tăng dẻo dai cơ bắp, tránh té ngã,...
• Sử dụng các dụng cụ, nẹp chỉnh hình giảm sự tỳ đè lên cột sống, đầu xương, xương vùng hông.

2. Theo Y học cổ truyền:

2.1 Khí Huyết hư

• Pháp trị: Điều bổ khí huyết.
• Bài thuốc: Bổ trung ích khí thang gia giảm

 Hoàng kỳ (chích)    10g

 Sài hồ                      06g

 Bạch truật               10g

 Đảng sâm               08g

 Trần bì                    06g

 Đương quy             08g

 Thăng ma               08g 

 Cam thảo (chích)   04g

2.2 Thận âm hư

• Pháp trị: bổ Thận, ích tinh, tư âm, dưỡng huyết.
• Bài thuốc: Lục vị địa hoàng thang gia giảm

     Thục địa                 12g

     Đơn bì                    12g

     Hoài sơn                 10g 

     Bạch linh                12g

     Sơn thù                   08g

     Trạch tả                  06g

2.3 Thận khí hư

• Pháp trị: bổ Thận, trợ dương
• Bài thuốc 1: Bát vị thang gia giảm

Thục địa                 12g

Hoài sơn                 10g  

Sơn thù                   08g     

Đơn bì                    12g 

Bạch linh                12g

Trạch tả                   06g

Phụ tử                     02g

Quế nhục                04g

• Bài thuốc 2: Hữu quy hoàn thang gia giảm

Phụ tử                    02g

Quế nhục               04g

Thục địa                12g

Hoài sơn                10g 

Sơn thù                  08g  

Câu kỷ tử               08g  

Đỗ trọng                12g

Cam thảo (chích)   04g

Thỏ ty tử                08g

Đương quy            08g